«Παναγία μου, φώτισόν μου το Σκότος… φώτισόν μου το Σκότος…!»
Δεν πρόκειται για ‘αφελή’ ψελλίσματα μιας νηπιακής ‘προσευχούλας’… που απευθύνει φοβισμένο, στην Παναγία ΜΑΝΝΑ των Χριστιανών [ 1 ] ένα μικρό κι’ ανώριμο νήπιο, που ξυπνά τρομαγμένο μέσα στην νύχτα… νοιώθοντας ότι απειλείται (αορίστως) από το… σκοτάδι του δωματίου του!
Πρόκειται για μια ώριμη πνευματική ‘κραυγή’ ακραίας απογνώσεως και υπαρξιακής αγωνίας (μπροστά στα τρομακτικά σκοτάδια της ψυχής…), που ανέπεμπε αδιαλείπτως προς την Υπεραγία Θεοτόκο, μια μεγάλη μορφή της Ορθόδοξης Εκκλησίας: ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς! Ένας ιδιαίτερα ευφυής και προικισμένος πνευματικά άνθρωπος, που ‘έβλεπε’ μέσα του -με την Χάρη του Θεού- την παθογένεια της ανθρώπινης ψυχής… και, βιώνοντας οδυνηρά τον σκοτισμό των παθών, ζητούσε νύχτα-μέρα απ’ τον Θεό, διά πρεσβειών της Παναγίας Θεοτόκου, τον φωτισμό του νου και της καρδιάς του…!
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς (1296-1360 μΧ), γόνος μιας επιφανούς οικογένειας της Ρωμανίας, γεννήθηκε από ευγενείς και αγίους γονείς. Ο πατέρας του Κωνσταντίνος -ανώτατος αξιωματούχος στην αυτοκρατορική Σύγκλητο του Ανδρονίκου Παλαιολόγου (αρχές του 14ου αιώνα), φρόντισε ν’ ανατραφεί ο γιός του μέσα στο αυτοκρατορικό περιβάλλον της Κων/πολης, λαμβάνοντας ιδιαίτερα υψηλή κι’ ευρεία θεολογική, φιλοσοφική και ρητορική (νομική) μόρφωση, την οποία αξιοποίησε για λίγο σε υψηλές κρατικές θέσεις.
Ο νεαρός Γρηγόριος έρχεται στον Άθω να μονάσει, σε ηλικία περίπου 25 ετών. Ως Αγιορείτης Μοναχός διαπρέπει στην ασκητική πολιτεία και στις πνευματικές αναβάσεις… και γίνεται περιώνυμος για την ταπείνωσή του, την ασκητικότητά του και την ένθεη πολιτεία του. Έτσι, δεν αργεί να λάβει από τον Θεάνθρωπο Χριστό και την Παναγία Θεοτόκο, πλούσιο φωτισμό και θεϊκή σοφία, επάνω στην πλατειά ανθρώπινη γνώση που ήδη κατείχε. Έτσι, αναδείχθηκε σε μεγάλο φωστήρα της Εκκλησίας και όλης της Οικουμένης.
Ζώντας και ασκούμενος σε ερημική περιοχή του Άθω, ο Άγιος Γρηγόριος (και πριν του αναθέσει ο Θεός υψηλότερα καθήκοντα, ως Ηγουμένου Μονής κι’ αργότερα ως Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης), ‘μελετούσε’ αδιάκοπα μέσα στον νου και την καρδιά του ένα επίμονο και οδυνηρό προσευχητικό αίτημα: «Παναγία μου, φώτισόν μου το Σκότος… φώτισόν μου το Σκότος…!». Με την αδιάλειπτη ανακύκλωση της θρηνώδους αυτής ικεσίας, έλαβε από τον Θεό και την Θεομήτορα, άφθονη Χάρη Αγίου Πνεύματος και άπλετον φωτισμό… που τον ανέδειξαν υπέρμαχο της «Θεολογίας του Ακτίστου Φωτός»!… [ 2 ]
Κραυγάζοντας αδιάκοπα, με την νοερή ενέργεια της ψυχής του, προς την Παναγία Θεοτόκο, ένοιωθε μέσα του την θεϊκή παρηγορία και την δρόσο της θείας Χάριτος στην καρδιά. Αλλ’ αυτό δεν σταματούσε τον θρήνο της ψυχής του, που συνέχιζε αδιάκοπα να καλλιεργεί προσευχητικά. Από το ένα μέρος έβλεπε μέσα του το Φως του Θεού… κι’ απ’ το άλλο ένοιωθε την ανθρώπινη πνευματική του φτώχεια! Έτσι, εξωθείτο σε ακόμα μεγαλύτερη εκζήτηση του θεϊκού ελέους, ώστε να κλαίει και δακρύει αδιάλειπτα, ζητώντας Φως, μόνο Φως… έως να φωτισθούν -και φωτίσθηκαν- ο νους και η καρδιά του!
Ο σφοδρός πόθος για την ‘θέαση’ του ακτίστου Φωτός -του μόνου Φωτός που μπορεί να καταυγάσει τα εσώτερα σκοτάδια μας!- είναι μια λαχτάρα της ψυχής ακόρεστη κι’ αξεδίψαστη. Όταν η ψυχή ‘γευθεί’ -με την Χάρη του Θεού- αυτή την πανόλβια θέα… ‘παραφρονεί’ από τον ‘αβάσταχτο’ γλυκασμό της ένθεης ηδονής! Και, όσο βαθύτερα, ευρύτερα και διαρκέστερα θεωρεί κι’ απολαμβάνει την πάντερπνη αυτή θέα… τόσο περισσότερο καταφλέγεται απ’ αυτήν, προς επιμονέστερη κι’ εντονότερη επιπόθησή της!
Γιατί, αν και η ανθρώπινη φύση είναι πεπερασμένη, όμως: οι προς τον άπειρο Θεό εφέσεις της… είναι αναλογικά (απείρως) δυναμικές και ρωμαλέες! Κι’ ενώ μπορεί να ‘λούζεται’ ήδη κανείς μέσ’ στο Φως του Χριστού, συνεχίζει να κλαίει γοερά, ανακυκλώνοντας τα συνταρακτικά αυτά καρδιακά ρήματα: «Παναγία μου, Φώτισόν μου το σκότος… Φώτισόν μου το σκότος…!» μέχρι να καταυγασθεί το σκότος, από το άκτιστο κι’ ανέσπερο Φως του Χριστού!…
Το μέγα κεφάλαιο της Ορθόδοξης Πίστης μας, που αφορά τις Άκτιστες Ενέργειες της Θείας Χάριτος και του Ακτίστου Φωτός του Χριστού επάνω στην Κτίση, αν θεωρηθεί επιπόλαια… φαντάζει ως να είναι τάχα απόμακρο κι’ άσχετο με τις δήθεν ‘μείζονες ανάγκες’ της καθημερινότητας. Δεν είναι, όμως, έτσι. Ακριβέστερα, είναι πολύ διαφορετικά! Επειδή, αυτό (το μόνο) που σώζει τον κτιστό άνθρωπο μέσ’ στην ιστορία, είναι η άπειρη δύναμη του Ακτίστου Θεού (δηλ. οι άκτιστες ενέργειες της Θείας Χάριτος… υπέρ των οποίων θεολογεί η Ορθόδοξη Πίστη)! Και τούτο είναι η ‘ειδοποιός διαφορά’ της Ορθόδοξης αλήθειας… από τις ψυχόλεθρες πλάνες των Αιρετικών!
Σε αντίθεση, λοιπόν, με το Άκτιστο [ 3 ] που -μόνον αυτό!- σώζει την Κτίση μέσα στον ιστορικό χωροχρόνο, το Κτιστό [ 4 ] δεν μπορεί να σώσει τον… εαυτό του και τα περί αυτό, όντας δραματικά αδύναμο… απελπιστικά λίγο… και τραγικά σκοτεινό… για έναν τέτοιο σωστικό ρόλο! Υπέρ αυτής της φαινομενικά ‘μικρής’ και ‘αδιάφορης’… αλλά Σώζουσας Αλήθειας, ανέλαβε να υπερμαχήσει θεολογικά ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, με τα θεοφώτιστα συγγράμματά του, καταγγέλοντας και κατανικώντας τις αυθαίρετες και ανόητες απόψεις του Παπισμού, στο πρόσωπο του Καλαβρού Βαρλαάμ.
Δικαίως, λοιπόν, η Μάννα-Εκκλησία καθόρισε να τιμάται η ιερή μνήμη του την 2η Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, ως πνευματικής περιόδου κατ’ εξοχήν αγωνιστικής κατά της αμαρτίας και του σκότους των παθών…!
Είθε να έχουμε όλοι τις θεοπειθείς ευχές του…
Ένας ΚΑΚΟγηρος…
από το Άγιο Βουνό των ΚΑΛΟγήρων.
—————————————————
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ-ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[ 1 ] Στην εμπειρική θεογνωσία της Ορθόδοξης Ανατολής… η Παναγία Μάννα του Θεανθρώπου Χριστού, και κατά Χάρη Μητέρα όλων των πιστών, έχει μια όλως ιδιαίτερη θέση μέσα στην καρδιά κάθε Χριστολάτρου! Αυτή η μεγίστη οικειότητα -παιδιών προς Μάννα- που νοιώθουν για την Υπεραγία Θεοτόκο οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, τους εμπνέει ν’ απευθύνονται σ’ Αυτήν ως προς… Βασιλομήτορα, όποτε θέλουν να προσπελάσουν τον Βασιλέα Υιό Της! Αυτή η αυθόρμητη συνήθεια των Ορθοδόξων πιστών, να επικαλούνται τον Θεό ΔΙΑ της Θεοτόκου, ή ν’ απευθύνονται στον Χριστό ΜΕΣΩ της Μητρός Του, για τους Ορθοδόξους είναι κάτι απόλυτα φυσικό κι’ αυτονόητο… ενώ για τους Ετεροδόξους κάτι απόλυτα… αφύσικο κι’ εντελώς ακατανόητο! Ας είναι…
—————————————————
[ 2 ] Η ‘σύγκρουση’ της Ορθόδοξης Ανατολικής Αλήθειας με την Παπική Δυτική Πλάνη και Αίρεση… στα χρόνια του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά -λίγο πριν από την πτώση της Ρωμανίας και την άλωση της Κων/πολης- είχε ως αποτέλεσμα την ανάγκη να ορθοτομηθεί (διατυπωθεί) θεολογικά η Ορθόδοξη Αλήθεια, ως προς το ΑΚΤΙΣΤΟ και το ΚΤΙΣΤΟ. Και όντως ορθοτομήθηκε… κι’ επικράτησε πανηγυρικά η θεολογία του Ακτίστου Φωτός, με τα θεοφώτιστα «Παλαμικά συγγράμματα» του ταπεινού ανθρώπου και υψιπετούς αετού, Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, του θαυματουργού! Η Ορθόδοξη θεολόγηση περί των Ακτίστων Ενεργειών της Θείας Χάριτος, απέναντι στις οικτρές πλάνες του Παπισμού… τον οποίο εκπροσωπούσε ο αλαζόνας Βαλαάμ ο Καλαβρός, έφερε στο προσκήνιο την υψηλή θεολογία του Ακτίστου-Ανεσπέρου Φωτός…
—————————————————
[ 3-4 ] Άκτιστος (δηλ. αδημιούργητος) είναι μόνον ο Θεός, ενώ όλος ο κόσμος της υλικής και άϋλης Δημιουργίας Του είναι κτιστός, έχοντας κτισθεί από Εκείνον, τον μόνον άκτιστο, Δημιουργό Θεό. Το άκτιστο δεν έχει αρχή, ούτε φθορά, ούτε τέλος… ενώ το κτιστό έχει και αρχή και φθορά και τέλος. Το Άκτιστο διακρίνεται από το κτιστό (και) στο ότι είναι εκ φύσεως αναλλοίωτο, άφθορο κι’ αιώνιο. Επιπλέον, βρίσκεται εκτός του χώρου και του χρόνου, που είναι μεγέθη κτιστά, τα οποία αυτό το Άκτιστο δημιούργησε.
Κάποτε, όμως, ο Άκτιστος Θεός θέλησε να εισδύσει αθόρυβα μέσα στο κτιστό (χωροχρόνο) της Δημιουργίας Του, για να σώσει την ανθρωπότητα από τον αποστάτη διάβολο και τους δαίμονες, κι’ από τον… δαιμονοποιημένο εαυτό της! Αυτό έγινε πριν 2.000 χρόνια, όταν σαρκώθηκε, απορρήτως και ακαταλήπτως, το Β΄ Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος: ο Υιός και Λόγος του Θεού Πατρός! Αυτός, ο πρώην «άσαρκος Λόγος» της Παλαιάς Διαθήκης, με την υπέρλογη ενανθρώπισή Του ως Θεάνθρωπος Χριστός (Θεός και άνθρωπος, Κτίστης και κτίσμα, Άκτιστο και κτιστό μαζί… σε ένα Πρόσωπο ενωμένα υπερφυώς, ασυγχύτως, αναλλοιώτως και ατρέπτως), για την Σωτηρία μας.
